Haluk Bayraktar: Para kazanmaya değil, teknolojide en iyi olmaya odaklıyız
Dünyanın en büyük SİHA ihracatçısı olan Baykar’ın şu an üzerinde çalıştığı en önemli projesi Bayraktar Kızılelma İnsansız Savaş Uçağı. Baykar Genel Müdürü HALUK BAYRAKTAR, bu projeye 1 milyar dolar kaynak ayırdıklarını söylüyor.
Önümüzdeki yıl Bayraktar Kızılelma’da seri üretime geçeceklerine dikkat çeken Bayraktar, Türkiye’nin dört yıl sonra kendi motorunu da üreterek dünyanın en gelişmiş insansız savaş uçağını yapan ülke olacağını söylüyor ve “Para kazanmaya değil teknolojide en iyi olmaya odaklıyız” diye konuşuyor. Bugün dünyanın en büyük silahlı insansız hava aracı (SİHA) ihracatçısı haline gelen Baykar, Bayraktar TB2 ve Bayraktar Akıncı adlı SİHA’larıyla dünyanın 34 ülkesine ihracat yapıyor. 2023 yılında 1 milyar 770 milyon dolar ihracat gerçekleştiren şirket, Türk savunma ve havacılık ihracatının yüzde 32’sini elinde tutuyor. Baykar’ın gelirlerinin yüzde 90’ını ihracat oluşturuyor. Yılı 2 milyar dolar ciroyla kapattıklarını belirten Baykar Genel Müdürü Haluk Bayraktar, yeni büyüme alanlarının Latin Amerika gibi yeni coğrafyalar, AB ve NATO ülkeleri olduğunu söylüyor. Baykar’ın şu an üzerinde çalıştığı en önemli projesi Bayraktar Kızılelma İnsansız Savaş Uçağı. Haluk Bayraktar, Bayraktar Kızılelma’nın geliştirilmesine 1 milyar dolar kaynak ayırdıklarını söylüyor ve “Baykar olarak geçen yıl motora yatırım yapma kararı aldık. Motor üretimine 5 yılda 300 milyon dolar yatıracağız. Dört yıl içinde Bayraktar Kızılelma’nın motorunu üreteceğiz” diyor. Önümüzdeki 5 yılda en az 1,5 milyar dolar yatırım planladıklarını ifade eden Bayraktar, “Bayraktar TB3’ü bu yıl seri üreteceğiz. 2024’te en az 12 tane Bayraktar Kızılelma üretmeyi hedefliyoruz. Bu iş katlanarak büyür. Dört yıl sonra dünyanın en gelişmiş insansız savaş uçağını yapan ülke oluruz. Para kazanmaya değil, teknolojide en iyi olmaya odaklıyız” diye konuşuyor.
Baykar Genel Müdürü Haluk Bayraktar, Capital’in sorularını şöyle yanıtladı:
Baykar, hangi rakamlarla dünyanın en büyük SİHA ihracatçısı oldu?
İhracat yaptığımız ülke sayısı açısından dünyanın en büyüğüyüz. 34 ülkeye SİHA ihraç ediyoruz. Bayraktar TB2’yi 33 ülkeye ihraç ediyoruz. Akıncı’yı 9 ülkeye. Sektör de bizimle birlikte ivmelenmiş durumda. Sektörün 2002 yılı cirosu 1 milyar dolardı. 2023’te 12 milyar dolar oldu. En büyük pazarlarımız sırasıyla Orta Doğu, Avrupa, Afrika ve Orta Asya. Son 3 yıldır Baykar açık ara sektörünün ihracat lideri.
2023’te ihracatınız nereye ulaştı?
En yakın rakibimiz 860 milyon dolar ihracat yaparken biz 1 milyar 770 milyon dolarla Türk savunma ve havacılık ihracatının yüzde 32’sini elimizde tutuyoruz. Bu rakama da büyük oranda tek bir ürünle, Bayraktar TB2’yle ulaştık. Az bir bölümü ise Akıncı’dan elde ettiğimiz gelir oldu. Baykar şu an 3 ürünüyle 3 yıldır ihracat birincisi ve sektörün ihracatının neredeyse 3’te 1’ini tek başına gerçekleştiriyor. Burada güvenilir, yüksek performanslı, otonom ürün üretmek anahtar nokta. Bunun yanında sektörümüzde ömür devir maliyeti olarak adlandırılan ve her ürünün ömrü boyunca ortaya çıkan maliyeti gösteren bir kalem var. Baykar’ın Sİ-HA’larında ömür devir maliyeti de oldukça etkin. Ürünümüz; savaş ortamlarında, ülkelerin bağımsızlığını koruması gibi hayati konularda kendini çoktan ispatladı.
Savunma sektörünün de ivmelendiğinden bahsettiniz. Genel olarak Türk savunma sanayi şirketlerinin dünyadaki durumu nedir?
2022 yılında dünyanın en büyük 100 savunma sanayi şirketi arasında Türkiye’den 4 şirket yer aldı: Aselsan, Baykar, TUSAŞ ve Roketsan. 2022’de 2021’e göre Türk savunma sanayi şirketlerinin toplam cirosu, 100 şirketin cirosunun yüzde 20 artmasına neden oldu. Dünyanın en büyük 100 savunma sanayi şirketi arasında cirosunu en çok artıran şirket ise yüzde 94,5’lik artışla Baykar oldu.
2023 yılı cironuz ne oldu?
Yaklaşık 1,8 milyar dolar ihracat ve 2 milyar dolar ciro elde ettik. 2022’ye göre de ciroda yüzde 8 büyüdük. İhracatımız ciromuzun yüzde 90’dan fazlasını oluşturuyor.
2024 yılı nasıl gidiyor?
Şu anda elimizdeki s iparişlerin yüzde 90’ından fazlası ihracat kaynaklı. İhracatta yeni bölgelerden talep alıyoruz. Pasifik ülkelerinden, Latin Amerika’dan ilgi var. Pazar anlamında yeni açılımlar olacak. Özellikle NATO ülkelerinde daha fazla yer almak istiyoruz. Güney Amerika da şu an radarımızda.
NATO ülkelerinin kaçına ihracat yapıyorsunuz?
SİHA sattığımız 5 NATO ülkesi var. 2021 Mayıs ayında hem NATO hem AB üye ülkesi olan Polonya’yla 300 milyon dolarlık bir sözleşme imzaladık. 4 sistemden oluşan 24 SİHA uçağını teslim ettik. Her sistemde 6 uçak yer alıyordu. Romanya ve Ukrayna’ya yardım kampanyası için ihracat geçekleştirdiğimiz Litvanya da hem NATO hem AB üyesi. Arnavutluk ve Türkiye de yine hizmet verdiğimiz üye ülkeler. Genişleme alanı olarak yine NATO ve AB ülkelerini öncelikli görüyoruz. Diğer bölgelere bakarsak da Baykar olarak tek seferde yaptığımız en büyük ihracatı 2022 Ağustos’unda Suudi Arabistan’a gerçekleştirdik. 3 milyar doları aşan bir sipariş aldık. Bu rakam, cumhuriyet tarihimizde yapılan en yüksek savunma ve havacılık ihracatı olarak tarihe geçti.
Devletten teşvik ya da destek aldınız mı?
Baykar ve ortakları kuruluşundan bugüne kadar devletten tek kuruş nakit hibe desteği almadı. Banka kredisi dahi kullanmadık. Tüm projelerimizin finansmanını yüzde 100 öz kaynaklarımızla karşılıyoruz. İhracattan kazandığımızı projelerimize yatırarak büyüyoruz. Türkiye’nin savunma ve güvenlik harcamaları içerisinde Baykar’a yapılan ödemelerin payı Savunma Sanayii Başkanlığı’nın daha önce açıkladığı gibi yüzde 1’in altında. Türkiye’ye ait savunma harcamalarının yüzde 70’i devlet şirketlerine yapılıyor. Baykar bugüne kadar yapmış olduğu yatırımlarda hiçbir zaman nakdi teşvik kullanmadı. Yatırım kredileri için faiz veya kâr payı desteği, nitelikli personel, enerji, hibe desteği gibi nakdi unsurlardan hiçbiri Baykar tarafından talep edilmedi ve Baykar’a sunulmadı. Ayrıca destek kararında sunulan yatırım yeri tahsisi ve SGK prim destekleri de bugüne kadar Baykar tarafından kullanılmadı. Devletten sanki Baykar’a aktarılıyormuş gibi gösterilen 600 milyon TL’lik teşvik, aslında Baykar’ın yapacağı yatırıma karşılık bazı kalemlerde yabancı şirketler dahil olmak üzere tüm yatırımcı şirketlere tanınan vergi indirim hakkı. Sadece geçen yıl 6,4 milyar lira vergi ödedik. Şimdiye kadar söz konusu 600 milyon TL’nin çok üstünde yatırım yaptık. 4 bin 500 kişi istihdam ediyoruz ve bunların büyük çoğunluğu genç mühendislerimizden oluşuyor. Dünyanın sayılı yüksek teknoloji şirketlerinden biriyiz.
En son Türkiye’nin en zengin iş insanları listesine girdiniz. Bu nasıl oldu?
2023 yılında ülkemize vergi ve bağış yoluyla toplamda 12,2 milyar TL doğrudan katkı sağladık. 2023’te 6,4 milyar TL ile Türkiye’nin en yüksek vergi ödeyen şirketlerinden biri olduk. Ayrıca şirket ortakları Selçuk Bayraktar ve Haluk Bayraktar olarak 2021 ve 2022 yıllarında vergi rekortmeni olduk. 2023 yılında ise 2022 yılı için 800 milyon TL gelir vergisi ödedik. Son 3 yıldır açık ara vergi birincisiyiz. Bir numara Selçuk Bey, iki numarada ise ben yer aldım.
En önemli projeniz olarak gösterdiğiniz Kızılelma İnsansız Savaş Uçağı hangi aşamada?
Geliştirme faaliyetleri devam ediyor. Sadece bizim için değil tüm dünya için yeni bir alandan bahsediyoruz. Ülkemizin ilk insansız savaş uçağı olacak. Projeyi kendi imkanlarımızla fonluyoruz, geliştiriyoruz. Bayraktar Kızılelma İnsansız Savaş Uçağı projemizde seri üretim aşamasına geldik.
Üretim kapasiteniz nedir? Yılda kaç SİHA üretebiliyorsunuz?
Şu an yılda 250 adet Bayraktar TB2 üretiyoruz. Üretime ilk başladığımızda bu sayı yılda 10 adetti. Yılda 50 adet Bayraktar Akıncı SİHA üretiyoruz, geçen yıl bu sayı 12’ydi. Üretimimizi artırmak için sürekli yatırım yapıyoruz. Baykar, gelirlerinin yüzde 15’ini Ar-Ge’ye harcıyor. Bayraktar TB2, MIT Technology Review tarafından dünyayı değiştiren 10 teknoloji arasında gösterildi. Bu ölçekte bir SİHA’nın seri üretimini başaran ilk şirketiz. Makalede “Maliyet etkin ve adetçe fazla üretilebilen bu SİHA’lar, küçük ülkelerin savaşma şeklini değiştirdi” dendi. Ar-Ge savunma sanayi için kritik önem taşıyor.
Şu an Ar-Ge’de neler üzerine çalışıyorsunuz?
2023’te Ar-Ge’ye 250 milyon dolar ayırdık. Belirttiğim gibi çalışan sayımız 4 bin 500’e ulaştı. Her yıl istihdam sayımızı ortalama yüzde 50 artırıyorduk. 4 bin 500 kişinin yarısı mühendislerden oluşuyor. 2 bin 500’e yakın da teknisyenimiz var. Dünyayla yarışabilmek için devamlı yatırım yapmamız, yeni ürün ve teknoloji geliştirmemiz gerekiyor. Şu anda en fazla yapay zekaya yatırım yapıyoruz. Uçak gemilerine inme kabiliyetine sahip platformlar geliştiriyoruz. Bayraktar Kızılelma da böyle bir proje. “Dünyanın en gelişmiş insansız savaş uçağını yapacağız” diyerek yola çıktık ve şu an bunu başarıyoruz. Üçüncü prototipi üretiyoruz. Cumhuriyetimizin 100’üncü yılında herkese göstermek amacıyla Kızılelma’yı Teknofest’te milyonlarca kişinin üstünde uçurduk. Önde Kızılelma, arkasında 5 tane insanlı savaş uçağı Türk Yıldızları, en arkada Solo Türk uçtu. Bu tablo aslında sektörün geleceğini de gösteriyor. Yani gelecekte insanlı ve insansız sistemler beraber görev yapacak.
İnsansız savaş uçağında yerli motor üretme ihtimali olur mu?
Savunma sanayinde ilk işe başladığımızda işin en can alıcı yeri olan uçuş kontrol sistemi, yazılım ve elektronik alanlarına odaklandık. Bayraktar TB2’nin motorunu ithal ettik. Zaten Bayraktar TB2’nin motorunun genel ürünün katma değeri içindeki payı yüzde 1 bile değildi. Bu nedenle motoru çok önemsemiyorduk. Ancak şimdi Bayraktar TB2 için tamamen kendi imkanlarımızla BM100 isimli bir motor geliştirdik. Bu yıl 20 adetlik bir üretim hedefimiz var. Daha sonra seri üretim planlıyoruz. Bayraktar TB2 yılda 250 bin saat uçuyor. Bu da yılda 200 tane yedek motor gereksinimi demek. Savunma sanayinde genel olarak yerlileşme oranı giderek artıyor. Bayraktar TB3’ün motorunu TEİ yaptı. Bayraktar TB3 zaten hiç yabancı motorla uçmadı. Bayraktar Akıncı ve Bayraktar Kızılelma’da türbin motoru kullanılıyor. Baykar olarak geçen yıl bu alana da yatırım yapma karar verdik. Şu an çok büyük bir yatırım hazırlığı içerisindeyiz. Baykar olarak önümüzdeki 5 yılda bu uçaklarımızın motorunu üretmek için 300 milyon dolar yatırım yapacağız.
Bayraktar Kızılelma’nın motoru ne zaman yerli olur?
Dört yıl içinde Bayraktar Kızılelma’nın motoru yerli olur. Genel olarak Bayraktar Kızılelma projesinin geliştirilmesine 1 milyar dolarlık kaynak harcadık. Dünyayla rekabet edeceksen yatırım yapmak zorundasın. Geçenlerde New York’taydım, Elon Musk’la tanışma fırsatı buldum. Ona TOGG’da bana sıra gelmediği için alamadığımı onun yerine hemen alabileceğim Tesla’yı aldığımı söyledim. Musk da Türk şirketlerini övdü. Tesla’nın bir sürü parçasını Türkiye’deki şirketlere yaptırdığını anlattı.
Sizin otonom araçlar gibi yeni teknolojilere ve sektörlere girme planınız var mı?
Baykar’ın tek işi var, insansız hava aracı. Tek işimiz uçak yapmak. Bu alanda dünyanın en büyüğü olmaya odaklandık. Belli bir üründe, bir teknolojide odaklanmanın önemine inanıyoruz. İHA ekosisteminde yatırım yapmamız gereken her alana yatırım yaparız. O yüzden motora, kamera teknolojisine, haberleşme teknolojisine yatırım yapıyoruz. Yapay zekayla ilgili ayrı bir şirketimiz var. Baykar’ın bizzat kendi girişimi olan farklı teknolojik alanlarda da şirketleri var. Bunlar hep İHA ekosistemini desteklemek için kurulan şirketler. Onun haricinde başka bir inşaat şirketimiz var ama o Baykar’ın yatırımlarını yapmak için kuruldu. Baykar’ın yaş ortalaması 29 biliyor musunuz? 4 bin 500 kişinin yaş ortalaması 29 ve bu insanlar insansız savaş uçağı yapıyor.
Beş yılda toplam yatırımınız ne kadar olur?
Önümüzdeki 5 yılda toplam yapacağımız yatırım en az 1,5 milyar dolar olur.
Peki ciroda hedefler nasıl?
Baykar hiçbir zaman şu kadar para kazanacağım diye bir hedef koymaz. Para kazanmaya değil teknolojide en iyi olmaya odaklıyız. Satış doğal olarak gelir. Hedefimiz Bayraktar Kızılelma’yı tamamlamak. Önümüzdeki yıl Bayraktar Kızılelma’da seri üretime geçmeyi hedefliyoruz. Bayraktar TB3’ü bu yıl seri üreteceğiz. Bunun haricinde Selçuk Bey’in kurduğu Fergani adlı uzay alanında girişimimiz var. Artık uzaya da hakim olmak için çalışacağız.
Seri üretimde 2025 ve 2026’da adetsel olarak bir hedef var mı?
2024’te en az 12 tane Bayraktar Kızılelma üretmeyi hedefliyoruz. 2025’te bunu katlayarak artıracağız. 2026’da en az 48 adede çıkarız. Bu iş katlanarak büyür. Bu yıl 20 tane Bayraktar TB3 üreteceğiz. 2025’te en az 50’ye çıkacağız. Bayraktar Akıncı’da motor gerçekten kritik. Çünkü o türbin motoru. O alana da yatırım yapıp kabiliyet kazanmamız lazım. İddia ediyorum 4 yıl içinde Türkiye’de motor yapılacak. Biz zaten ülke olarak Bayraktar TB2’ninkini, Bayraktar TB3’ünkini yaptık. Akıncı’nın motoru iki, Kızılelma’nın motoru ise dört yıl sonra Türkiye’de üretilecek. Tüm bunların sonucunda dört yıl sonra dünyanın en gelişmiş insansız savaş uçağını yapan ülke haline geleceğiz. SİHA’larla dünya birincisiyiz. Bir amacımız var, ona doğru gidiyoruz. Bunu da binlerce mühendisimizle, teknisyenimizle gerçekleştiriyoruz.
Kaynak: Capital